Blog 13. Esta vez: The making of el retrato de Tessa, Art–The whole story, Galería artelibre “20 years, in 20×20”, y Noticias
El retrato de Tessa – the making of el retrato de Tessa
Tenía ganas de pintar un retrato de Tessa. Me gustó su pose y su carisma, y la sillita hondureña cabía bien con eso. Pero, todo lo que intenté, no me gustaron los colores.
Gezien van de Riet First designs and paintings of Tessa’s portrait
Empecé por otro lado y encontré una foto con los colores que estaba buscando, de flores de lavanda en una montaña de los Pirineos. Usando Photoshop llené el trasfondo. De repente lo hice cubrir también el vestido. ¡Eso fue! Esbozando con Photoshop va tanto más rápido y te lleva toda clase de ideas nuevas.
No quería que la lavanda se veía como papel pintado con flores que continuaba en el vestido, algo que había visto en otra parte. Quería que se veía ‘real’, con forma en el espacio. Floreciendo, con vida. el placer de la juventud, un mundo abierto a tí. Tal como ella está parada ahí, con su sonrisa.
Gezien van de Riet More designs
¡En qué me había metido! ¡Habría que juntar dos tipos de perspectiva! Las plantas de lavanda mismas estaban alineadas en un plano horizontal. Pero yo no quería que se veía a Tessa parada en medio de las lavandas en aquella montaña. El mismo vestido con la lavanda imposbilitaba eso, porque se trataba de una superficie vertical. Toda esta idea resultó terriblemente tediosa, sin ninguna garantía a un resultado feliz. ¿Por qué, por qué, Sra. Quijote? Sólo al final sabría si habia logrado mi propósito. Y si no: ¿todas esas horas de trabjo en vano? Pero en mi fantasía la idea siempre parecía fantástica. ¡Adelante, Rocinante! Resultó ser una búsqueda que duró dos años.
Libro de arte se olvidó del realismo moderno
My hobbyhorse. Gezien van de Riet
Recientemente recibí la traducción holandesa del libro “Art – The whole story” (Arte – La historia completa; editado por Stephen Farthing; primera publicación en 2010).
Ilustraciones hermosas, barras de tiempo útiles. No puedo juzgar sobre la calidad, pero el título y subtítulo prometen contar “la historia completa”, desde una “perspectiva correcta”. Inmediatamente me fui a los últimos capítulos: ¿está incluído el realismo contemporáneo? ¡No! ¿No? ¡No! Bueno, está Lucian Freud. Es mencionado bajo el lema “Pintura europea figurativa”, que según el barro de tiempo duró de 1945 hasta 1966. ¿Qué? Freud no había muerto entonces, y seguiría pintando con gusto y con realismo por muchos años más. Justo como sigue el arte figurativo (también llamado realismo) hasta hoy día.
¿Qué más?
Ah sí, se incluye el híperrealismo, fechado 1968 hasta hoy. Pero, pero, el realismo moderno es mucho más que eso. Esta omisión sólo se puede explicar por el tabú al realismo. Bueno, esto tiene remedio. Tenemos el internet, donde se puede admirar toda clase de obras de arte realistas de nuestro tiempo. Sólo algunos ejemplos:
Joke Frima Eternal Return Oil-linen 19,6×35,4
Grietje Postma Kleurenhoutsnede 2014-I 40x50cm
El historiador de arte Peter Trippi, entre otras muchas cosas curador de de la exposición sobre Lawrence Alma-Tadema en el Fries Museum y la exposición sobre John William Waterhouse en el Groninger Museum, una vez remarcó sobre un fenómeno significante y curioso. A un lado podemos observar las largas colas en las entradas de los museos que exponen obras realistas del siglo XIX. Un buen número de espectadores gustaría tener un Breitner o Mary Cassett en su casa. Bueno, pero no los podemos costearnos, ¿o sí?
Aurelio Rodriguez Lopez En busca de la memoria crayon-wood 50x50cm MEAM
Rob Møhlmann Droog staan olieverf-paneel 40x40cm Museum Møhlmann
Ricky Mujica Proud oil-canvas 91,94×121,92
¡Espera!
porque al otro lado existe cualquier cantidad de obras de arte realistas contemporáneas asequibles. ¡Podemos adquirirlas a ellas! Solamente, a causa del tabú, este tipo de arte no está prominente en los medios de comunicación. El comprador o la compradora potencial no lo conoce. O es reticente, a causa del tabú.
Teresa Oaxaca The Pierrot
Lorena Kloosterboer Tempus ad Requiem XXV 80x40cm
Vincent Desiderio Theseus
Kenne Gregoire Voyeur Acryl-olie-paneel 34x31cm
Sin embargo, el realismo moderno vive – hasta tal punto que es todo un movimiento en EEUU. Ya está bien establecido en Holanda. ¡Y mira España ahora! Y Japón. Y… y…
Grzgorz Gwiazda Sitting man Resin 150x100x100cm MEAM
Golucho Retrato de insomnios 120x170cm MEAM
Gracias a todos los artistas que daban permiso para usar sus imagenes:
Vincent Desiderio, Joke Frima, Lorena Kloosterboer, Kenne Grégoire, Ricky Mujica, Teresa Oaxaca, Grietje Postma, Museum Møhlmann (Rob Møhlmann), MEAM (Aurelio Rodriguez Lopez, Grzgorz Gwiazda, Golucho).
Galería artelibre, “20 años, en 20×20”
20 years, in 20x20cm
Galería artelibre en Zaragoza cumple 20 años como galería de arte virtual. El fundador y director es José Enrique González. Él está promoviendo el realismo moderno a través de todo tipo de iniciativas, especialmente la famosa competencia internacional de retratos ‘Modportrait’ – en colaboración con el MEAM (Museu Europeo de Arte Moderno) en Barcelona. Escribe:
“Desde el inicio decidimos crear una de las primeras galerías virtuales que debía apoyar fuertemente el arte figurativo, realista e híperrealista.
Los tiempos eran muy poco favorables para esta corriente artística, que fue vilificada, descuidada y hasta olvidada, tanto por galeristas como instituciones oficiales.
(…) Aún si tenemos un largo camino por seguir, este es el inicio de una era imparable.”
Los “20 años”son celebrados extensamente, con obras de 20×20 cm por 165 artistas de todo el mundo. Todos encuadrados de manera uniforme, son expuestos en espacios hermosos, brillando como estrellas en el cielo.
A ver en Zaragoza en el hermoso Palacio Bantierra, del 7 de marzo al 5 de abril.
En Barcelona en el famoso MEAM,
del 9 de julio al 1o de septiembre.
Gezien van de Riet Our Gingko in Autumn Tempera-oil-panel 20x20cm
Estoy feliz y orgullosa de haber sido incluída con mi obra “Nuestro gingko en otoño”.
Y de ser parte de Galería Artelibre, bajo el lema “Grandes Autores”. https://www.artelibre.net/
Noticias
Kunstzaal Van Heijningen
Esta galería de arte en La Haya ha creado una plataforma virtual de arte, donde también se puede encontrar mis obras.
Art Gallery Clatia
Fui invitada de participar en esta plataforma virtual de arte de la China. Incluye artistas de renombre internacional, tiene muy buen aspecto. Mi página web estará on-line dentro de poco.
Bolivia
Fui invitada por la Fundación Cultural del Banco Central de Bolivia para exponer en el Museo Nacional de Arte en La Paz, Bolivia, y en el Centro de la Cultura Plurinacional en Santa Cruz, Bolivia. ¡Un gran honor!
Gezien van de Riet Watercolor for video
Estoy encantada, porque Bolivia es mi gran amor, donde trabajé por muchos años con mucho empeño como socióloga, especialmente en el desarrollo de material educativo, y donde tuve la oportunidad de estudiar en la Escuela de Bellas Artes, una academia clásica en La Paz.
13. The making of Tessa’s portret. Kunstboek vergat modern realisme. “20 years, in 20×20”
Portret van Tessa Tempera-olie-linnen 80x40cm
The making of Tessa’s portret
Eens begon ik aan het portret van Tessa. Houding en uitstraling vond ik leuk en het Hondurese stoeltje hoorde er helemaal bij. Echter, wát ik ook probeerde, de kleuren bevielen me niet.
Gezien van de Riet First designs and paintings of Tessa’s portrait
Ik sloeg een andere richting in en vond een foto van lavendel op een Pyrenese berg, met violetten en groenen. Met Photoshop vulde ik daarmee de achtergrond, en, als ik de jurk nou ook eens… Hebbes! Schetsen met Photoshop is sneller dan op papier en je komt op allerlei ideeën.
Maar, de lavendel mocht geen decoratief bloembehang worden dat doorliep in de jurk, zoals ik wel eens gezien had. Het moest ‘echt’, ruimtelijk lijken. Bloei, leven, het plezier van jong zijn, een wereld die voor je open ligt. Juist zoals ze er staat, met die glimlach.
Gezien van de Riet More designs
Wat haalde ik me nu op de hals! Twee verschillende perspectieven moesten verenigd! De lavendels zelf stonden in een min of meer horizontaal vlak. Maar het moest niet lijken of Tessa tussen de lavendel op die berg stond. De jurk met lavendel maakte dat ook onmogelijk want die stond immers in een recht opstaand vlak. Dit hele project beloofde tergend langzaam te gaan, zonder ook maar één aanwijzing voor een goede afloop. Waarom toch, Doña Quichote! Pas op het laatst zou ik immers weten of het was gelukt. En dan, uren en uren weggegooid?! Maar in mijn fantasie zag het er steeds fantastisch uit. Vooruit, ros Rocinante! Het werd een twee jaar lange tocht.
Kunstboek vergat modern realisme
My hobbyhorse. Gezien van de Riet
Pas geleden kreeg ik het boek:
Kunst in het juiste perspectief. Compleet overzicht van de belangrijkste kunstwerken, kunstenaars en stromingen door de eeuwen heen. Onder redactie van Stephen Farthing. Uitgave 2018. (Eerste uitgave: 2010).
Mooie plaatjes, handige tijdsbalken. Over de kwaliteit kan ik niet oordelen, maar de titel vertelt dat het boek ‘compleet’ is en ‘in het juiste perspectief’ staat. Meteen kijk ik achterin: staat hedendaags realisme er in? Nee. Nee? Nee. Nou vooruit, Lucian Freud wel. Hij wordt besproken bij de Europese figuratieve schilderkunst, die volgens de tijdsbalk van 1945 tot 1966 duurde. Wat? Freud was toen nog lang niet dood en schilderde lustig en realistisch door. Net als de figuratieve kunst die tot op heden wordt beoefend, nu ook wel als realisme aangeduid.
En verder?
Ja, wel aandacht voor hyperrealisme, gedateerd van 1968 tot heden. Maar, maar, het moderne realisme omvat zoveel meer. Deze omissie is te wijten aan het taboe op realisme. We gaan er iets aan doen. Daar is internet waar je prachtige, hedendaagse, modern realistische kunstwerken kunt zien. Een greep:
Joke Frima Eternal Return Oil-linen 19,6×35,4
Grietje Postma Kleurenhoutsnede 2014-I 40x50cm
Kunsthistoricus Peter Trippi, o.a. organisator van de expositie over Alma Tadema (Fries Museum) en Waterhouse (Groninger Museum), wees ooit op een veelzeggend en eigenaardig verschijnsel. Enerzijds staan er lange rijen voor musea om realistische kunst van de 19de eeuw te bewonderen. Menig kijker zou zelf graag een Breitner of Mary Cassatt in de woonkamer hebben. Niet te betalen hè?
Aurelio Rodriguez Lopez En busca de la memoria crayon-wood 50x50cm MEAM
Rob Møhlmann Droog staan olieverf-paneel 40x40cm Museum Møhlmann
Ricky Mujica Proud oil-canvas 91,94×121,92
Wacht,
want anderzijds biedt hedendaagse realistische topkunst wél toegankelijke prijzen. Kopen kan wél! Alleen, door het taboe komt het te weinig in de media. De potentiële koper is daardoor niet op de hoogte. Of schrikt zelf terug voor dat taboe.
Teresa Oaxaca The Pierrot
Lorena Kloosterboer Tempus ad Requiem XXV 80x40cm
Vincent Desiderio Theseus
Kenne Gregoire Voyeur Acryl-olie-paneel 34x31cm
Desondanks is het moderne realisme zo levenskrachtig, dat het zelfs uitgroeide tot een beweging in de VS. We hadden al een sterke vertegenwoordiging in Nederland. Let eens op Spanje. Japan. En… en…
Grzgorz Gwiazda Sitting man Resin 150x100x100cm MEAM
Golucho Retrato de insomnios 120x170cm MEAM
Mijn dank aan alle kunstenaars die toestemden in plaatsing van hun afbeeldingen:
Vincent Desiderio, Joke Frima, Lorena Kloosterboer, Kenne Grégoire, Ricky Mujica, Teresa Oaxaca, Grietje Postma, Museum Møhlmann (Rob Møhlmann), MEAM (Aurelio Rodriguez Lopez, Grzgorz Gwiazda, Golucho).
Galería artelibre, “20 years, in 20×20”
20 years, in 20x20cm
Galería artelibre, Zaragoza, Spanje, bestaat in 2019 twintig jaar als online galerie. Oprichter en directeur is José Enrique González. Hij promoot het moderne realisme middels allerlei activiteiten, met name de internationaal bekende portret competitie ‘Modportrait’(dit in samenwerking met het MEAM, Museo Europeo de Arte Moderno in Barcelona). Hij schrijft:
“From the very beginning we decided to create one of the first virtual galleries that would strongly support the figurative, realistic and hyper-realistic art.
Times were far from easy for this artistic current which was vilified, neglected and even forgotten by both, gallery owners and official bodies.
(…) Even though there is still a long way to go on this, this is the beginning of an unstoppable era.”
De “20 years” worden uitbundig gevierd, met werkstukken van “20×20”, – centimeter – door 165 kunstenaars uit allerlei landen. Allen in eenzelfde lijst komen ze in bijzonder mooie zalen te hangen, schitterend als sterretjes aan de hemel.
In Zaragoza in het prachtige Palacio Bantierra, van 7 maart tot 5 april.
In Barcelona in het bruisende museum MEAM, van 9 juli tot 1 september.
Gezien van de Riet Our Gingko in Autumn Tempera-oil-panel 20x20cm
Ik ben blij en trots dat ‘Onze gingko in de herfst’ daar bij is! En dat ik deel mag uitmaken van Galería Artelibre, onder Grandes Autores.
Nieuws
Kunstzaal van Heijningen
Deze galerie heeft een kunstplatform gecreëerd en ik ben er ook te vinden.
Art Gallery Clatia
Er kwam een uitnodiging tot deelname aan het kunstplatform van Art Gallery Clatia in
China. Er staan internationaal bekende kunstenaars op, dus het lijkt me niet verkeerd! Binnenkort is mijn pagina klaar.
Bolivia
De Fundación Cultural van de Banco Central van Bolivia nodigde me uit te exposeren in het Museo Nacional de Arte en het Centro de la Cultural Plurinacional de Santa Cruz. Een grote eer!
Gezien van de Riet Watercolor for video
En fantastisch omdat ik mijn hart heb verpand aan Bolivia, waar ik met ongelooflijk veel plezier vele jaren heb gewerkt als sociologe, met name in het maken van educatief materiaal, en waar ik onderwijs mocht genieten van de op klassieke leest geschoeide Escuela de Bellas Artes in La Paz.
13. The making of Tessa’s portrait. Realism forgotten. “Twenty years, 20×20”. Nieuws
Portret van Tessa Tempera-olie-linnen 80x40cm
The making of Tessa’s Portrait
Once I started on Tessa’s portrait. I was struck by her pose and charisma, and the small chair from Honduras fitted in very well. Still, whatever I tried, I didn’t like the colors.
First designs of Tessa’s portrait
I took a different approach and found a photo with lavender flowers on a mountain top in the Pyrenees, with beautiful violets and greens. Using Photoshop I filled in the background. All of a sudden I let that go on into the dress. Gotche! Sketching with Photoshop is so much quicker and it brings you all kinds of new ideas.
I didn’t want the lavender look like flowery wallpaper to continue into the dress, which I had seen somewhere. It should look ‘real’, spatial. Flowering, life, the pleasure of youth, a world that is open to you. Just as she stands there, with that smile.
Gezien van de Riet More designs
What had I got in to! Two differrent kinds of perspective had to be joined! The lavender plants themselves stood in the direction of an invisible horizon. But I didn’t want it to look like Tessa was standing among the lavender on that mountain. The dress with the lavender also made that impossible, because it made a standing plain surface. This whole idea turned out to go irritatingly slow, without any clue whatsoever for a happy turn out. Why oh why, you ms. Quixote! Only at the end would I know if I had succeeded. And if not: all those hours of work thrown away? But in my phantasy it still looked phantastic. Giddy up, Rocinante! It turned out to be a two years quest.
Artbook forgot modern realism
My hobbyhorse. Gezien van de Riet
Recently I was given a Dutch translation of the book: Art – The whole story (editor: Stephen Farthing; first published in 2010).
Beautiful pictures, handy time bars. I can’t judge the quality, but the Dutch title and subtitle promise to tell “the whole story” and “the right perspective”. At once I look up the last chapters: does it include contemporary realism? No! No? No! Well, Lucian Freud is included. He is mentioned under European figurative painting, which according tot the time bar lasted from 1945 till 1966. What? Freud wasn’t dead then and went on painting with gusto and realism. Just as figurative art (also called realism) is going till this day.
What else?
Oh yes, hyper realism is included, dated 1968 till today. But, but, modern realism is so much more. This omission can be blamed on the taboo on realism. Well, let’s do something about that. We’ve got the internet, where you can see wonderful contemporary realist works of art. Just a handful:
Joke Frima Eternal Return Oil-linen 19,6×35,4
Grietje Postma Kleurenhoutsnede 2014-I 40x50cm
Art historian Peter Trippi, among many things curator of the exposition of Lawrence Alma-Tadema in the Fries Museum and Waterhouse in the Groninger Museum, once pointed out a significant and curious phenomenon. On the one hand we see long queues at the museums featuring 19th-century realist art. Quite a few spectators would love to have a Breitner or Mary Cassatt on their own wall. Well, we can’t afford those, can we?
Aurelio Rodriguez Lopez En busca de la memoria crayon-wood 50x50cm MEAM
Rob Møhlmann Droog staan olieverf-paneel 40x40cm Museum Møhlmann
Ricky Mujica Proud oil-canvas 91,94×121,92
Wait,
because on the other hand there is affordable top-quality contemporary realist art. We can buy those! Only, because of the taboo, this art is not prominent in the media. The potential buyer doesn’t know it. Or is reluctant because of this taboo.
Teresa Oaxaca The Pierrot
Lorena Kloosterboer Tempus ad Requiem XXV 80x40cm
Vincent Desiderio Theseus
Kenne Gregoire Voyeur Acryl-olie-paneel 34x31cm
Nevertheless modern realism is alive and kicking – so much so that it is quite a movement nowadays in the US. It was already well established in the Netherlands. And now look at Spain. And Japan. And.. and..
Grzgorz Gwiazda Sitting man Resin 150x100x100cm MEAM
Golucho Retrato de insomnios 120x170cm MEAM
My thanks to all artists who permitted to post their images:
Vincent Desiderio, Joke Frima, Lorena Kloosterboer, Kenne Grégoire, Ricky Mujica, Teresa Oaxaca, Grietje Postma, Museum Møhlmann (Rob Møhlmann), MEAM (Aurelio Rodriguez Lopez, Grzgorz Gwiazda, Golucho).
Galería artelibre, “20 years, in 20×20”
20 years, in 20x20cm
Galería artelibre in Zaragoza, Spain, exists for 20 years as an on-line art gallery. Founder and director is José Enrique González. He is promoting modern realism thru all kinds of activities, especially the internationally renowned portrait competition ‘Modportrait’ – in co-operation with MEAM (Museu Europeo de Arte Moderno in Barcelona). He writes:
“From the very beginning we decided to create one of the first virtual galleries that would strongly support the figurative, realistic and hyper-realistic art.
Times were far from easy for this artistic current which was vilified, neglected and even forgotten by both, gallery owners and official bodies.
(…) Even though there is still a long way to go on this, this is the beginning of an unstoppable era.”
The “20 years” are being celebrated extensively, with works of art of 20×20 cms by 165 artists from all over the world. All framed in the same way, they are being exposed in beautiful rooms, shining like stars in the sky.
To be seen in Zaragoza in the beautiful Palacio Bantierra,
from March 7 till Apil 5.
In Barcelona in the swinging MEAM Museum, from July 9 till September 1st.
Gezien van de Riet Our Gingko in Autumn Tempera-oil-panel 20x20cm
I am happy and proud that it includes my work “Our gingko in autumn”. And that I am part of Galería Artelibre, under “Grandes Autores”. https://www.artelibre.net/
News
Kunstzaal Van Heijningen
This art gallery in The Hague has created an on-line art platform, where my work is to be found as well.
Art Gallery Clatia
I was invited to participate on this on-line art platform from China. It includes internationally acclaimed artists, it looks real good! My page will come on-line shortly.
Bolivia
I was invited by the Fundación Cultural del Banco Central de Bolivia to expose in the Museo Nacional de Arte in La Paz, Bolivia, and the Centro de la Cultura Plurinacional in Santa Cruz, Bolivia. A great honor!
Gezien van de Riet Watercolor for video
This is wonderful, because I lost my heart to Bolivia, where I worked for many years with lots of love as a sociologist, especially in developing educational material, and where I was able to study at the Escuela de Bellas Artes, the classical art academy in La Paz.
Translation NL-EN: Jeroen Strengers
12. Imitatie en Verbeelding 4
Imitatie en Verbeelding 4
Dürer, A Draftsman Making a Perspective Drawing of a Woman
Vooraf
Dit is de laatste aflevering van de lezing die ik in mei 2018 gaf, Imitatie en Verbeelding, voor TRAC2018 (The Representational Art Conference) in Nederland. Het betrof natuurgetrouw realisme, het spanningsveld tussen imitatie en verbeelding in de klassieke kunst, ook in zijn hedendaagse variant. Naturalisme is een van de vele uitingen van realisme, eentje met een hoge graad van imitatie. Een commentaar in facebook (28-10-2014) op een zeer realistisch schilderij spreekt boekdelen:
Gerard Huysman. Utrecht, street in backlight, oil on panel, 2013
‘Ik kan niet begrijpen waarom een kunstenaar zo hard zou werken om een schilderij als dit te maken dat zoveel op een foto lijkt. Daar zijn camera’s voor. Ik zie hier de bedrevenheid van de kunstenaar, maar niet de ziel.’
Dit soort opinies hoor je vaak. Want zeg zelf: verdringt naturalisme niet de verbeelding? Exact! Geen ziel, geen artistieke creativteit! En daarover gaat deze discussie. Ik ga de mening bestrijden dat verbeelding in het naturalisme ontbreekt.
Deel 1 van de lezing staat in mijn blog van augustus 2017 (zie Archief).
Deel 2 in de blog augustus 2018 (zie Archief).
Deel 3 in de blog oktober 2018 (zie Archief).
Deel 4 , laatste deel, volgt nu.
19de Eeuws realisme
Twee eeuwen na de Hollandse Gouden Eeuw, in 1855, werd Courbet’s De Steenbrekers door De Parijse Salon afgewezen als zijnde vulgair. Dit klinkt bekend, denk aan de Hollandse Gouden Eeuw (zie archief 2018 oktober). Courbet huurde vervolgens een houten barak, doopte het met de naam Pavillon du Réalisme, en toonde daar zijn werk tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs. Hij schreef er meteen het Realistisch Manifest bij en muntte de term realisme, trouw aan de werkelijkheid, naar inhoud en vorm.
Gustave Courbet. The Stone Breakers, oil on canvas, 1849, 160x259cm
“Geen mythen”, zei Courbet, “Engelen? Ik heb ze nooit gezien.” Kijk naar de alledaagse werkelijkheid, naar gewone mensen. Verzinnen hoeft niet.
Courbet was geen dogmaticus, hij verzon wel eens wat. Maar hij sloeg wel degelijk een bres in de klassieke traditie waar ‘Inventio’ stond voor verheven onderwerpen en idealiseren. Waar de Hollanders nog het goddelijke in de natuur zagen, schafte Courbet de metafysische dimensie af.
Aan het eind van de 19de eeuw waren er allerlei varianten van realisme, denk aan Lepage, Bougueraux, Sargent, Waterhouse, Alma Tadema, Zorn, Repin. Ze waren in hun tijd beroemd maar verdwenen later uit de kunstgeschiedenis. Echter, realisme kan fantastisch zijn en geenszins inferieur aan het zo gewaardeerde impressionisme van die tijd.
Zie de Amerikaan Frederic Edwin Church (1826-1900).
Frederic Edwin Church. Twilight, ‘Short Arbiter ‘Twixt Day and Night’, oil on canvas, 1850, 81,3×121,9cm.
Of Ivan Shishkin (1832-1898). Hij schilderde bij uitstek natuurgetrouw. Als je Winter van hem in het echt ziet raak je overweldigd door de grootsheid en echtheid. Uiterst verfijnde kleur- en toon nuances in de sneeuw. Een rijkdom aan details in de schors. Veel afzonderlijk zichtbare takken en toch zie je het bos door de bomen. Shishkin versterkte daardoor het realiteitsgehalte.
Ivan Shishkin. Winter, oil on canvas, 1890, 125,5x204cm.
Sommige collega’s noemden hem wel een ‘boekhouder der bladeren’.12) Kunstdocenten zijn vaak huiverig voor veel detaillering om begrijpelijke redenen. Maar als het goed gedaan is kun je detaillering vergelijken met muziek waar elke noot duidelijk wordt gespeeld zonder dat de melodie verbrokkelt, waar variatie in de herhalingen alleen maar verrijkt. Grootsheid sluit het detail niet uit.
Het ‘eigen handschrift’ van Shishkin? In Van Manders woorden: “geen bedenksels, geen vercieringhe”. Hij laat de natuur haar eigen taal spreken. Niets meer aan doen! Dat vereist grote vakbekwaamheid. Hoe succesvol hij ook was, critici vonden zijn werk te natuurgetrouw. Ja, want waar was de verbeelding? Die wist Shishkin echter heel knap in zijn subtiele kunst te verbergen. Daarover straks meer.
Hij werkte zo natuurgetrouw om de geziene kwaliteiten, dat adembenemende, te vangen. “Net echt”, zegt het publiek dan en ervaart vast iets van de oorspronkelijke beleving van de kunstenaar. Wat maakt deze schilderijen zo ontroerend? Dat kan toch niet alleen ‘Imitatie’ zijn, of wel?
Kijken, weergave en beleving
Gezien van de Riet. Observing
Niet dat ik mij op het niveau wil plaatsen van deze meesters, maar sprekend vanuit mijn eigen ervaring, merkte ik dat het schilder proces in mijn hoofd begint zodra schoonheid in de buitenwereld mijn oog treft:… deze kleur moet het zijn… dat patroon… dit er in… dat er uit…
Sfeer en beleving zetten zich vast in het geheugen. Ik zie almaar meer van dat wat me zo trof, de architectuur van de boom, nuances, gradaties, eigenaardigheden. Een selectie natuurlijk want alle takken zijn niet te schilderen. Die selectie komt ook voort uit mijn persoonlijkheid. Er ontstaat een beeld in mijn geest.
Bij het schilderen werkt de oorspronkelijke beleving als een voortstuwende kracht en als strenge beoordelaar: is die sfeer er nog? Pak dan die kwast, die kleur. De beleving verenigt zich met de techniek. Zo komt het gevoel in het schilderij.
Gezien van de Riet. The Beech of Kijkuit-2, alkyd/oil on panel, 60x90cm
Allerlei problemen moeten worden opgelost. Vorm en kleur werken op een paneel anders dan in het echt. Stel een oneindige ruimte waarin een boom met kale takken zich uitstrekt. Het schilderij heeft echter slechts een rechthoekje tot zijn beschikking. Dat moet worden goedgemaakt. Want juist de oneindige ruimte moet worden opgeroepen, dat bepaalt de sfeer. Een moeilijkheid daarbij is dat de verf van de geschilderde lucht het echte licht terugkaatst, terwijl de ruimte in werkelijkheid juist mede voelbaar wordt door het licht in de lucht, door stofdeeltjes die licht vangen.
Gezien van de Riet. Sketch for Beech of Kijkuit-2, pencil on paper
Dwalend door de voorstelling moet het oog van de kijker ongehinderd kunnen genieten. Daarom is er een harmonieus abstract patroon als het ware onder de voorstelling gelegd, met aandacht voor richtingen, licht en donker, evenwicht, etc.
Dat patroon kan gebieden takken weg te halen of krom te buigen. Soms maak ik een foto van het onaffe schilderij en bewerk die in Photoshop; dat gaat sneller dan schetsen.De illusie van ruimte op het platte vlak kan dwingen tot het veranderen van kleuren in de verte ook al waren ze als zodanig niet waargenomen.
Verborgen vervormingen
Kortom, in natuurgetrouw realisme brengt de schilder bewust vervormingen aan, maar zo onopvallend mogelijk. Het moet verborgen zijn.
Hoe groter de vakbekwaamheid, hoe treffender de beleving wordt belichaamd. Onopvallende vervormingen zijn in veel klassieke kunstwerken te vinden. Persoonlijke gevoelens? Zeker, heel persoonlijk, in de betekenis van met huid en haar betrokken zijn. Wat de kunstenaar wel degelijk toevoegt is de eigen betovering die werd ondergaan, de schoonheid, de ontroering, met het kunstzinnig talent aan het roer. Ook bij natuurgetrouw realisme.
Slot
Wie bij het Straatje in Utrecht in tegenlicht zegt ‘Oh, dit ken ik al’ loopt meteen door en ondergaat de schoonheid niet. Dat is voorbehouden aan de aandachtige kijker met een open mind. Zij of hij wandelt in gedachten door die straat, met die fijne atmosfeer. Hoe was dat bereikt? Door alle soorten keuzes die de kunstenaar maakte. Hij zorgde dat ze verborgen bleven.
Is imitatie alleen maar virtuositeit? Het is meer. Want hoe kan het dat de kunst van de Hollandse Gouden Eeuw nog steeds miljoenen mensen betovert? De schilders zelf waren betoverd door schoonheid en drukten dat bekwaam uit in hun werk.
Gezien van de Riet. Reaching for the Sky, watercolour/pastel on paper, 60x40cm
Dennis Dutton stelt in The Art Instinct 13) dat liefde voor schoonheid is aangeboren. Zo lang dat instinct bestaat, zullen er altijd mensen zijn die door schoonheid worden gegrepen en kunstenaars die gedreven zijn om de schoonheid die in de werkelijkheid is gevonden te re-creëren.
Alsjeblieft, geen dogma’s. Er leiden vele wegen naar schoonheid; hedendaags naturalisme heeft recht op een eigen plaats in kunst en kunstgeschiedenis.
Noten
12) Henk van Os, Voor het eerst: Russische landschappen, p.39. In: Patty Wageman & David Jackson (ed.), Het Russisch Landschap. Groninger Museum, Groningen & The National Gallery, London, s.d.
13) Dennis Dutton, The Art Instict. Beauty, Pleasure & Human Evolution. New York 2009.
Nieuws
Galería Artelibre
Naast het boek ‘Leonardo. Guía de arte y artistas’ publiceert Galería Artelibre jaarlijks ‘Arte y Libertad’ met zo’n honderd kunstenaars, wereldwijd. Dat kwam eind 2018 uit en mijn werk staat er ook in!
My pages in Arte y Libertad XIII
Deze galerie zetelt in Zaragoza, Spanje, en wil een venster zijn voor kunstenaars uit alle windstreken. De galerie is virtueel en heeft een site waarop vele kunstenaars staan, www.artelibre.net. Mijn pagina is: http://www.artelibre.net/en/node/27050.
Met groot enthousiasme worden allerlei activiteiten ondernomen. Zoals het publiceren van boeken, het organiseren van een jaarlijkse portret competitie, geheten Modportrait, samen met het MEAM. Of het lesgeven in het atelier van de galerie in Zaragoza, het organiseren van exposities (op andere lokaties).
Spreek je over de galerie dan zeg je José Enrique González.
In november vorig jaar bezochten mijn echtgenoot J en ik Galería Artelibre om ‘Onze Ginko in de herfst’ in te leveren voor de expositie ‘20 años, en 20×20’ ter ere van het twintig jarig bestaan.
‘Our Gingko’; Arantxa Lobera (left near easel) put it on the easel to show it to visitors
Er gaan 150 kunstenaars meedoen, allemaal met een werk van 20x20cm. Je kunt ook zeggen, de 20 staat voor twintig jaar ijveren voor realisme. Dat steelt mijn hart. Net zoals het ijveren van Museum Møhlmann in Appingedam of het MEAM in Barcelona.
José Enrique González, Tetuán II, Dry oil on paper, 50x40cm
José Enrique González was heel gastvrij en toonde een grote collectie kunstwerken. Hij deed de techniek van ‘droge olie’ voor. Je kunt er als het ware mee tekenen; je moet het penseel met olieverf net zo lang deppen tot de verf droog aanvoelt; daarna kun je ermee op papier werken, zie Tetuán II.
We konden ook de opening van de prachtige internationale expositie ‘Algo más que realismo’ (Iets meer dan realisme) in Zaragoza bijwonen. Ook die expositie is jaarlijks.
Kortom, het bezoek aan Galería Artelibre was hartverwarmend en inspirerend!
Pedro del Toro, ¿Sí? Oil on canvass, 116x114cm
Opening ‘Algo más que realismo’
José Enrique González (center) at ‘Algo más que realismo’
Einde
12. Imitatie en Verbeelding 4
Imitatie en Verbeelding 4
Dürer, A Draftsman Making a Perspective Drawing of a Woman
Vooraf
Dit is de laatste aflevering van de lezing die ik in mei 2018 gaf, Imitatie en Verbeelding, voor TRAC2018 (The Representational Art Conference) in Nederland. Het betrof natuurgetrouw realisme, het spanningsveld tussen imitatie en verbeelding in de klassieke kunst, ook in zijn hedendaagse variant. Naturalisme is een van de vele uitingen van realisme, eentje met een hoge graad van imitatie. Een commentaar in facebook (28-10-2014) op een zeer realistisch schilderij spreekt boekdelen:
Gerard Huysman. Utrecht, street in backlight, oil on panel, 2013
‘Ik kan niet begrijpen waarom een kunstenaar zo hard zou werken om een schilderij als dit te maken dat zoveel op een foto lijkt. Daar zijn camera’s voor. Ik zie hier de bedrevenheid van de kunstenaar, maar niet de ziel.’
Dit soort opinies hoor je vaak. Want zeg zelf: verdringt naturalisme niet de verbeelding? Exact! Geen ziel, geen artistieke creativteit! En daarover gaat deze discussie. Ik ga de mening bestrijden dat verbeelding in het naturalisme ontbreekt.
Deel 1 van de lezing staat in mijn blog van augustus 2017 (zie Archief).
Deel 2 in de blog augustus 2018 (zie Archief).
Deel 3 in de blog oktober 2018 (zie Archief).
Deel 4 , laatste deel, volgt nu.
19de Eeuws realisme
Twee eeuwen na de Hollandse Gouden Eeuw, in 1855, werd Courbet’s De Steenbrekers door De Parijse Salon afgewezen als zijnde vulgair. Dit klinkt bekend, denk aan de Hollandse Gouden Eeuw (zie archief 2018 oktober). Courbet huurde vervolgens een houten barak, doopte het met de naam Pavillon du Réalisme, en toonde daar zijn werk tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs. Hij schreef er meteen het Realistisch Manifest bij en muntte de term realisme, trouw aan de werkelijkheid, naar inhoud en vorm.
Gustave Courbet. The Stone Breakers, oil on canvas, 1849, 160x259cm
“Geen mythen”, zei Courbet, “Engelen? Ik heb ze nooit gezien.” Kijk naar de alledaagse werkelijkheid, naar gewone mensen. Verzinnen hoeft niet.
Courbet was geen dogmaticus, hij verzon wel eens wat. Maar hij sloeg wel degelijk een bres in de klassieke traditie waar ‘Inventio’ stond voor verheven onderwerpen en idealiseren. Waar de Hollanders nog het goddelijke in de natuur zagen, schafte Courbet de metafysische dimensie af.
Aan het eind van de 19de eeuw waren er allerlei varianten van realisme, denk aan Lepage, Bougueraux, Sargent, Waterhouse, Alma Tadema, Zorn, Repin. Ze waren in hun tijd beroemd maar verdwenen later uit de kunstgeschiedenis. Echter, realisme kan fantastisch zijn en geenszins inferieur aan het zo gewaardeerde impressionisme van die tijd.
Zie de Amerikaan Frederic Edwin Church (1826-1900).
Frederic Edwin Church. Twilight, ‘Short Arbiter ‘Twixt Day and Night’, oil on canvas, 1850, 81,3×121,9cm.
Of Ivan Shishkin (1832-1898). Hij schilderde bij uitstek natuurgetrouw. Als je Winter van hem in het echt ziet raak je overweldigd door de grootsheid en echtheid. Uiterst verfijnde kleur- en toon nuances in de sneeuw. Een rijkdom aan details in de schors. Veel afzonderlijk zichtbare takken en toch zie je het bos door de bomen. Shishkin versterkte daardoor het realiteitsgehalte.
Ivan Shishkin. Winter, oil on canvas, 1890, 125,5x204cm.
Sommige collega’s noemden hem wel een ‘boekhouder der bladeren’.12) Kunstdocenten zijn vaak huiverig voor veel detaillering om begrijpelijke redenen. Maar als het goed gedaan is kun je detaillering vergelijken met muziek waar elke noot duidelijk wordt gespeeld zonder dat de melodie verbrokkelt, waar variatie in de herhalingen alleen maar verrijkt. Grootsheid sluit het detail niet uit.
Het ‘eigen handschrift’ van Shishkin? In Van Manders woorden: “geen bedenksels, geen vercieringhe”. Hij laat de natuur haar eigen taal spreken. Niets meer aan doen! Dat vereist grote vakbekwaamheid. Hoe succesvol hij ook was, critici vonden zijn werk te natuurgetrouw. Ja, want waar was de verbeelding? Die wist Shishkin echter heel knap in zijn subtiele kunst te verbergen. Daarover straks meer.
Hij werkte zo natuurgetrouw om de geziene kwaliteiten, dat adembenemende, te vangen. “Net echt”, zegt het publiek dan en ervaart vast iets van de oorspronkelijke beleving van de kunstenaar. Wat maakt deze schilderijen zo ontroerend? Dat kan toch niet alleen ‘Imitatie’ zijn, of wel?
Kijken, weergave en beleving
Gezien van de Riet. Observing
Niet dat ik mij op het niveau wil plaatsen van deze meesters, maar sprekend vanuit mijn eigen ervaring, merkte ik dat het schilder proces in mijn hoofd begint zodra schoonheid in de buitenwereld mijn oog treft:… deze kleur moet het zijn… dat patroon… dit er in… dat er uit…
Sfeer en beleving zetten zich vast in het geheugen. Ik zie almaar meer van dat wat me zo trof, de architectuur van de boom, nuances, gradaties, eigenaardigheden. Een selectie natuurlijk want alle takken zijn niet te schilderen. Die selectie komt ook voort uit mijn persoonlijkheid. Er ontstaat een beeld in mijn geest.
Bij het schilderen werkt de oorspronkelijke beleving als een voortstuwende kracht en als strenge beoordelaar: is die sfeer er nog? Pak dan die kwast, die kleur. De beleving verenigt zich met de techniek. Zo komt het gevoel in het schilderij.
Gezien van de Riet. The Beech of Kijkuit-2, alkyd/oil on panel, 60x90cm
Allerlei problemen moeten worden opgelost. Vorm en kleur werken op een paneel anders dan in het echt. Stel een oneindige ruimte waarin een boom met kale takken zich uitstrekt. Het schilderij heeft echter slechts een rechthoekje tot zijn beschikking. Dat moet worden goedgemaakt. Want juist de oneindige ruimte moet worden opgeroepen, dat bepaalt de sfeer. Een moeilijkheid daarbij is dat de verf van de geschilderde lucht het echte licht terugkaatst, terwijl de ruimte in werkelijkheid juist mede voelbaar wordt door het licht in de lucht, door stofdeeltjes die licht vangen.
Gezien van de Riet. Sketch for Beech of Kijkuit-2, pencil on paper
Dwalend door de voorstelling moet het oog van de kijker ongehinderd kunnen genieten. Daarom is er een harmonieus abstract patroon als het ware onder de voorstelling gelegd, met aandacht voor richtingen, licht en donker, evenwicht, etc.
Dat patroon kan gebieden takken weg te halen of krom te buigen. Soms maak ik een foto van het onaffe schilderij en bewerk die in Photoshop; dat gaat sneller dan schetsen.De illusie van ruimte op het platte vlak kan dwingen tot het veranderen van kleuren in de verte ook al waren ze als zodanig niet waargenomen.
Verborgen vervormingen
Kortom, in natuurgetrouw realisme brengt de schilder bewust vervormingen aan, maar zo onopvallend mogelijk. Het moet verborgen zijn.
Hoe groter de vakbekwaamheid, hoe treffender de beleving wordt belichaamd. Onopvallende vervormingen zijn in veel klassieke kunstwerken te vinden. Persoonlijke gevoelens? Zeker, heel persoonlijk, in de betekenis van met huid en haar betrokken zijn. Wat de kunstenaar wel degelijk toevoegt is de eigen betovering die werd ondergaan, de schoonheid, de ontroering, met het kunstzinnig talent aan het roer. Ook bij natuurgetrouw realisme.
Slot
Wie bij het Straatje in Utrecht in tegenlicht zegt ‘Oh, dit ken ik al’ loopt meteen door en ondergaat de schoonheid niet. Dat is voorbehouden aan de aandachtige kijker met een open mind. Zij of hij wandelt in gedachten door die straat, met die fijne atmosfeer. Hoe was dat bereikt? Door alle soorten keuzes die de kunstenaar maakte. Hij zorgde dat ze verborgen bleven.
Is imitatie alleen maar virtuositeit? Het is meer. Want hoe kan het dat de kunst van de Hollandse Gouden Eeuw nog steeds miljoenen mensen betovert? De schilders zelf waren betoverd door schoonheid en drukten dat bekwaam uit in hun werk.
Gezien van de Riet. Reaching for the Sky, watercolour/pastel on paper, 60x40cm
Dennis Dutton stelt in The Art Instinct 13) dat liefde voor schoonheid is aangeboren. Zo lang dat instinct bestaat, zullen er altijd mensen zijn die door schoonheid worden gegrepen en kunstenaars die gedreven zijn om de schoonheid die in de werkelijkheid is gevonden te re-creëren.
Alsjeblieft, geen dogma’s. Er leiden vele wegen naar schoonheid; hedendaags naturalisme heeft recht op een eigen plaats in kunst en kunstgeschiedenis.
Noten
12) Henk van Os, Voor het eerst: Russische landschappen, p.39. In: Patty Wageman & David Jackson (ed.), Het Russisch Landschap. Groninger Museum, Groningen & The National Gallery, London, s.d.
13) Dennis Dutton, The Art Instict. Beauty, Pleasure & Human Evolution. New York 2009.
Nieuws
Galería Artelibre
Naast het boek ‘Leonardo. Guía de arte y artistas’ publiceert Galería Artelibre jaarlijks ‘Arte y Libertad’ met zo’n honderd kunstenaars, wereldwijd. Dat kwam eind 2018 uit en mijn werk staat er ook in!
My pages in Arte y Libertad XIII
Deze galerie zetelt in Zaragoza, Spanje, en wil een venster zijn voor kunstenaars uit alle windstreken. De galerie is virtueel en heeft een site waarop vele kunstenaars staan, www.artelibre.net. Mijn pagina is: http://www.artelibre.net/en/node/27050.
Met groot enthousiasme worden allerlei activiteiten ondernomen. Zoals het publiceren van boeken, het organiseren van een jaarlijkse portret competitie, geheten Modportrait, samen met het MEAM. Of het lesgeven in het atelier van de galerie in Zaragoza, het organiseren van exposities (op andere lokaties).
Spreek je over de galerie dan zeg je José Enrique González.
In november vorig jaar bezochten mijn echtgenoot J en ik Galería Artelibre om ‘Onze Ginko in de herfst’ in te leveren voor de expositie ‘20 años, en 20×20’ ter ere van het twintig jarig bestaan.
‘Our Gingko’; Arantxa Lobera (left near easel) put it on the easel to show it to visitors
Er gaan 150 kunstenaars meedoen, allemaal met een werk van 20x20cm. Je kunt ook zeggen, de 20 staat voor twintig jaar ijveren voor realisme. Dat steelt mijn hart. Net zoals het ijveren van Museum Møhlmann in Appingedam of het MEAM in Barcelona.
José Enrique González, Tetuán II, Dry oil on paper, 50x40cm
José Enrique González was heel gastvrij en toonde een grote collectie kunstwerken. Hij deed de techniek van ‘droge olie’ voor. Je kunt er als het ware mee tekenen; je moet het penseel met olieverf net zo lang deppen tot de verf droog aanvoelt; daarna kun je ermee op papier werken, zie Tetuán II.
We konden ook de opening van de prachtige internationale expositie ‘Algo más que realismo’ (Iets meer dan realisme) in Zaragoza bijwonen. Ook die expositie is jaarlijks.
Kortom, het bezoek aan Galería Artelibre was hartverwarmend en inspirerend!
Pedro del Toro, ¿Sí? Oil on canvass, 116x114cm
Opening ‘Algo más que realismo’
José Enrique González (center) at ‘Algo más que realismo’
Einde
12. Imitatie en Verbeelding 4
Imitatie en Verbeelding 4
Dürer, A Draftsman Making a Perspective Drawing of a Woman
Vooraf
Dit is de laatste aflevering van de lezing die ik in mei 2018 gaf, Imitatie en Verbeelding, voor TRAC2018 (The Representational Art Conference) in Nederland. Het betrof natuurgetrouw realisme, het spanningsveld tussen imitatie en verbeelding in de klassieke kunst, ook in zijn hedendaagse variant. Naturalisme is een van de vele uitingen van realisme, eentje met een hoge graad van imitatie. Een commentaar in facebook (28-10-2014) op een zeer realistisch schilderij spreekt boekdelen:
Gerard Huysman. Utrecht, street in backlight, oil on panel, 2013
‘Ik kan niet begrijpen waarom een kunstenaar zo hard zou werken om een schilderij als dit te maken dat zoveel op een foto lijkt. Daar zijn camera’s voor. Ik zie hier de bedrevenheid van de kunstenaar, maar niet de ziel.’
Dit soort opinies hoor je vaak. Want zeg zelf: verdringt naturalisme niet de verbeelding? Exact! Geen ziel, geen artistieke creativteit! En daarover gaat deze discussie. Ik ga de mening bestrijden dat verbeelding in het naturalisme ontbreekt.
Deel 1 van de lezing staat in mijn blog van augustus 2017 (zie Archief).
Deel 2 in de blog augustus 2018 (zie Archief).
Deel 3 in de blog oktober 2018 (zie Archief).
Deel 4 , laatste deel, volgt nu.
19de Eeuws realisme
Twee eeuwen na de Hollandse Gouden Eeuw, in 1855, werd Courbet’s De Steenbrekers door De Parijse Salon afgewezen als zijnde vulgair. Dit klinkt bekend, denk aan de Hollandse Gouden Eeuw (zie archief 2018 oktober). Courbet huurde vervolgens een houten barak, doopte het met de naam Pavillon du Réalisme, en toonde daar zijn werk tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs. Hij schreef er meteen het Realistisch Manifest bij en muntte de term realisme, trouw aan de werkelijkheid, naar inhoud en vorm.
Gustave Courbet. The Stone Breakers, oil on canvas, 1849, 160x259cm
“Geen mythen”, zei Courbet, “Engelen? Ik heb ze nooit gezien.” Kijk naar de alledaagse werkelijkheid, naar gewone mensen. Verzinnen hoeft niet.
Courbet was geen dogmaticus, hij verzon wel eens wat. Maar hij sloeg wel degelijk een bres in de klassieke traditie waar ‘Inventio’ stond voor verheven onderwerpen en idealiseren. Waar de Hollanders nog het goddelijke in de natuur zagen, schafte Courbet de metafysische dimensie af.
Aan het eind van de 19de eeuw waren er allerlei varianten van realisme, denk aan Lepage, Bougueraux, Sargent, Waterhouse, Alma Tadema, Zorn, Repin. Ze waren in hun tijd beroemd maar verdwenen later uit de kunstgeschiedenis. Echter, realisme kan fantastisch zijn en geenszins inferieur aan het zo gewaardeerde impressionisme van die tijd.
Zie de Amerikaan Frederic Edwin Church (1826-1900).
Frederic Edwin Church. Twilight, ‘Short Arbiter ‘Twixt Day and Night’, oil on canvas, 1850, 81,3×121,9cm.
Of Ivan Shishkin (1832-1898). Hij schilderde bij uitstek natuurgetrouw. Als je Winter van hem in het echt ziet raak je overweldigd door de grootsheid en echtheid. Uiterst verfijnde kleur- en toon nuances in de sneeuw. Een rijkdom aan details in de schors. Veel afzonderlijk zichtbare takken en toch zie je het bos door de bomen. Shishkin versterkte daardoor het realiteitsgehalte.
Ivan Shishkin. Winter, oil on canvas, 1890, 125,5x204cm.
Sommige collega’s noemden hem wel een ‘boekhouder der bladeren’.12) Kunstdocenten zijn vaak huiverig voor veel detaillering om begrijpelijke redenen. Maar als het goed gedaan is kun je detaillering vergelijken met muziek waar elke noot duidelijk wordt gespeeld zonder dat de melodie verbrokkelt, waar variatie in de herhalingen alleen maar verrijkt. Grootsheid sluit het detail niet uit.
Het ‘eigen handschrift’ van Shishkin? In Van Manders woorden: “geen bedenksels, geen vercieringhe”. Hij laat de natuur haar eigen taal spreken. Niets meer aan doen! Dat vereist grote vakbekwaamheid. Hoe succesvol hij ook was, critici vonden zijn werk te natuurgetrouw. Ja, want waar was de verbeelding? Die wist Shishkin echter heel knap in zijn subtiele kunst te verbergen. Daarover straks meer.
Hij werkte zo natuurgetrouw om de geziene kwaliteiten, dat adembenemende, te vangen. “Net echt”, zegt het publiek dan en ervaart vast iets van de oorspronkelijke beleving van de kunstenaar. Wat maakt deze schilderijen zo ontroerend? Dat kan toch niet alleen ‘Imitatie’ zijn, of wel?
Kijken, weergave en beleving
Gezien van de Riet. Observing
Niet dat ik mij op het niveau wil plaatsen van deze meesters, maar sprekend vanuit mijn eigen ervaring, merkte ik dat het schilder proces in mijn hoofd begint zodra schoonheid in de buitenwereld mijn oog treft:… deze kleur moet het zijn… dat patroon… dit er in… dat er uit…
Sfeer en beleving zetten zich vast in het geheugen. Ik zie almaar meer van dat wat me zo trof, de architectuur van de boom, nuances, gradaties, eigenaardigheden. Een selectie natuurlijk want alle takken zijn niet te schilderen. Die selectie komt ook voort uit mijn persoonlijkheid. Er ontstaat een beeld in mijn geest.
Bij het schilderen werkt de oorspronkelijke beleving als een voortstuwende kracht en als strenge beoordelaar: is die sfeer er nog? Pak dan die kwast, die kleur. De beleving verenigt zich met de techniek. Zo komt het gevoel in het schilderij.
Gezien van de Riet. The Beech of Kijkuit-2, alkyd/oil on panel, 60x90cm
Allerlei problemen moeten worden opgelost. Vorm en kleur werken op een paneel anders dan in het echt. Stel een oneindige ruimte waarin een boom met kale takken zich uitstrekt. Het schilderij heeft echter slechts een rechthoekje tot zijn beschikking. Dat moet worden goedgemaakt. Want juist de oneindige ruimte moet worden opgeroepen, dat bepaalt de sfeer. Een moeilijkheid daarbij is dat de verf van de geschilderde lucht het echte licht terugkaatst, terwijl de ruimte in werkelijkheid juist mede voelbaar wordt door het licht in de lucht, door stofdeeltjes die licht vangen.
Gezien van de Riet. Sketch for Beech of Kijkuit-2, pencil on paper
Dwalend door de voorstelling moet het oog van de kijker ongehinderd kunnen genieten. Daarom is er een harmonieus abstract patroon als het ware onder de voorstelling gelegd, met aandacht voor richtingen, licht en donker, evenwicht, etc.
Dat patroon kan gebieden takken weg te halen of krom te buigen. Soms maak ik een foto van het onaffe schilderij en bewerk die in Photoshop; dat gaat sneller dan schetsen.De illusie van ruimte op het platte vlak kan dwingen tot het veranderen van kleuren in de verte ook al waren ze als zodanig niet waargenomen.
Verborgen vervormingen
Kortom, in natuurgetrouw realisme brengt de schilder bewust vervormingen aan, maar zo onopvallend mogelijk. Het moet verborgen zijn.
Hoe groter de vakbekwaamheid, hoe treffender de beleving wordt belichaamd. Onopvallende vervormingen zijn in veel klassieke kunstwerken te vinden. Persoonlijke gevoelens? Zeker, heel persoonlijk, in de betekenis van met huid en haar betrokken zijn. Wat de kunstenaar wel degelijk toevoegt is de eigen betovering die werd ondergaan, de schoonheid, de ontroering, met het kunstzinnig talent aan het roer. Ook bij natuurgetrouw realisme.
Slot
Wie bij het Straatje in Utrecht in tegenlicht zegt ‘Oh, dit ken ik al’ loopt meteen door en ondergaat de schoonheid niet. Dat is voorbehouden aan de aandachtige kijker met een open mind. Zij of hij wandelt in gedachten door die straat, met die fijne atmosfeer. Hoe was dat bereikt? Door alle soorten keuzes die de kunstenaar maakte. Hij zorgde dat ze verborgen bleven.
Is imitatie alleen maar virtuositeit? Het is meer. Want hoe kan het dat de kunst van de Hollandse Gouden Eeuw nog steeds miljoenen mensen betovert? De schilders zelf waren betoverd door schoonheid en drukten dat bekwaam uit in hun werk.
Gezien van de Riet. Reaching for the Sky, watercolour/pastel on paper, 60x40cm
Dennis Dutton stelt in The Art Instinct 13) dat liefde voor schoonheid is aangeboren. Zo lang dat instinct bestaat, zullen er altijd mensen zijn die door schoonheid worden gegrepen en kunstenaars die gedreven zijn om de schoonheid die in de werkelijkheid is gevonden te re-creëren.
Alsjeblieft, geen dogma’s. Er leiden vele wegen naar schoonheid; hedendaags naturalisme heeft recht op een eigen plaats in kunst en kunstgeschiedenis.
Noten
12) Henk van Os, Voor het eerst: Russische landschappen, p.39. In: Patty Wageman & David Jackson (ed.), Het Russisch Landschap. Groninger Museum, Groningen & The National Gallery, London, s.d.
13) Dennis Dutton, The Art Instict. Beauty, Pleasure & Human Evolution. New York 2009.
Nieuws
Galería Artelibre
Naast het boek ‘Leonardo. Guía de arte y artistas’ publiceert Galería Artelibre jaarlijks ‘Arte y Libertad’ met zo’n honderd kunstenaars, wereldwijd. Dat kwam eind 2018 uit en mijn werk staat er ook in!
My pages in Arte y Libertad XIII
Deze galerie zetelt in Zaragoza, Spanje, en wil een venster zijn voor kunstenaars uit alle windstreken. De galerie is virtueel en heeft een site waarop vele kunstenaars staan, www.artelibre.net. Mijn pagina is: http://www.artelibre.net/en/node/27050.
Met groot enthousiasme worden allerlei activiteiten ondernomen. Zoals het publiceren van boeken, het organiseren van een jaarlijkse portret competitie, geheten Modportrait, samen met het MEAM. Of het lesgeven in het atelier van de galerie in Zaragoza, het organiseren van exposities (op andere lokaties).
Spreek je over de galerie dan zeg je José Enrique González.
In november vorig jaar bezochten mijn echtgenoot J en ik Galería Artelibre om ‘Onze Ginko in de herfst’ in te leveren voor de expositie ‘20 años, en 20×20’ ter ere van het twintig jarig bestaan.
‘Our Gingko’; Arantxa Lobera (left near easel) put it on the easel to show it to visitors
Er gaan 150 kunstenaars meedoen, allemaal met een werk van 20x20cm. Je kunt ook zeggen, de 20 staat voor twintig jaar ijveren voor realisme. Dat steelt mijn hart. Net zoals het ijveren van Museum Møhlmann in Appingedam of het MEAM in Barcelona.
José Enrique González, Tetuán II, Dry oil on paper, 50x40cm
José Enrique González was heel gastvrij en toonde een grote collectie kunstwerken. Hij deed de techniek van ‘droge olie’ voor. Je kunt er als het ware mee tekenen; je moet het penseel met olieverf net zo lang deppen tot de verf droog aanvoelt; daarna kun je ermee op papier werken, zie Tetuán II.
We konden ook de opening van de prachtige internationale expositie ‘Algo más que realismo’ (Iets meer dan realisme) in Zaragoza bijwonen. Ook die expositie is jaarlijks.
Kortom, het bezoek aan Galería Artelibre was hartverwarmend en inspirerend!
Pedro del Toro, ¿Sí? Oil on canvass, 116x114cm
Opening ‘Algo más que realismo’
José Enrique González (center) at ‘Algo más que realismo’
Einde
